ارتباط غیرکلامی

هرگاه پیام به صورت علایم یا رمزهای غیرکلامی (حرکات دست و چشم، رنگ، صدا و ...) انتقال یابد ارتباط را غیرکلامی گویند. در این ارتباط ظاهر شخصی، وضعیت بدن و حرکات و اشارات نقش مهمی دارند. البته برخی از صاحب نظران استفاده از جملات و کلمات را به شیوه‌ای که معنی آن را تغییر دهد، نیز ارتباط غیرکلامی می نامند (فتحی آذر، 1373).
روانشناسان عقیده دارند، فرستنده پیام قادر است به وسیله ظاهر خود بیش از آنچه که به زبان می آورد به گیرندگان منتقل نماید.
حالت، چگونگی و کیفیت بدن فرستنده پیام نیز در برقراری ارتباط دیداری نقش بسزایی دارد و فیزیک بدن در ارائه مطالب بایستی حالت طبیعی و راحت داشته و خمیدگی نداشته باشد.
حرکات و اشارات را عمدتاً به سه نوع توصیفی، تلویحی و تعاملی تقسیم می کنند، نوع توصیفی حرکات و اشارات برای مشخص کردن حالات فیزیکی، نسبت‌ها، اندازه ها و جهات به کار می رود. ما از حرکات دست برای نشان دادن جایی که چیزی در آن جا هست استفاده می کنیم.
حرکات و اشارات تلویحی، شباهت زیادی به توصیفی دارند با این تفاوت که جنبه ظاهری و عینی آنها کمتر است. به علاوه در موقعیت هایی بکار می روند که جنبه عاطفی و احساسی آنها نسبت به توصیفی بیشتر است. نظیر بلند کردن دستها رو به آسمان یا بالا بردن چشمها هنگام دعا و نیایش.
حرکات تعاملی نیز نسبت به حرکات و اشارات تلویحی آمیخه با حالات عاطفی و احساسی بیشتری است. تکان دادن شدید دست و انگشت سبابه به علامت تهدید.

نوع دیگر از حرکات و اشارات تقسیم بندی آنها به غریزی و اکتسابی است. نوع غریزی حرکات و اشارات شامل رفتاری غیرکلامی ماست که ذاتی بوده و بدون شرطی شدن فرهنگی به وسیله افراد بکار می رود.
این گونه رفتارها شامل بازکردن بیشتر چشمها برای بهتر دیدن چیزی، گرفتن سر با دست زمانی که به درد می آید و ...
حرکات اکتسابی، حرکات و اشاراتی است که مربوط به فرهنگ بوده و یا بطور قراردادی بکار می رود و شکل و معنای خاص خود را از فرهنگ می گیرند.
معمولاً دو متغیر بر میزان استفاده از حرکات و اشارات تأثیر می گذارد:
1. ویژگیهای شخصیتی فرستنده پیام 2. ماهیت محتوای پیام.

تعامل احساسی
تعامل احساسی نوع دیگر از ارتباط غیرکلامی است و به زبان ساده یعنی بروز یک رفتار یا حالت خاص توسط یک فرد یا منبع و تکرار آن توسط فرد یا منبع دیگر (احدیان، محمدی،1377).
نمونه تعامل احساسی زمانی است که فردی در یک جمع خمیازه می کشد، سرفه می کند و یا استشمام می کند و بقیه رفتار او را تکرار می کنند. تعامل احساسی یکی از پدیده های طبیعی بشر است که در اثر آن یک شخص نسبت به رفتارها و تجارب اشخاص دیگر تعامل نشان می دهد.

انواع تعامل احساسی
1. تعامل احساسی در پاسخ فرستنده پیام نسبت به محتوای پیام؛ در این نوع از تعامل احساسی همانطور که برقرار کننده ارتباط (فرستنده پیام) تحت تأثیر محتوای پیام قرار می گیرد این حالات در چهره، دستها و در کل پاسخهای بدنی او مشاهده می شود. این امر در مورد محتواهای مربوط به حیطه عاطفی محسوس تر از دو حیطه دیگر است.
2. تعامل احساسی در پاسخ گیرنده پیام نسبت به فرستنده پیام؛ گیرندگان پیام غالباً تمایل به تقلید رفتارها، حالات و احساسات فرستنده پیام دارند. اگر فرستنده پیام بخواهد حالتی گشاده را در چهره گیرندگان پیام ایجاد کند خودش بایستی تبسم را در چهره و لبان خود نشان دهد مثلاًً سکوت سخنران در ابتدای جلسه یا اثنای جلسه.
3. تعامل احساسی در پاسخ فرستنده پیام نسبت به گیرنده پیام؛ مانند یک معلم جدی که در برخورد با شاگردان بی تفاوتی نوعی بی تفاوتی در کار را از خود نشان می دهد.
4. تعامل احسی در پاسخ فرستنده پیام نسبت به خود؛ شخصی که تحت تأثیر حادثه ای دچار ترس شدید شده است می تواند با استفاده از تلقین به خود این احساس نامطلوب را در خود تخفیف داده و یا به حداقل برساند.
5. تعامل احساسی در پاسخ گیرنده پیام نسبت به خود؛ گیرنده پیام نیز مثل فرستنده پیام می تواند نسبت به خود تعامل گونه پاسخ دهد.